Ik was altijd een langslaper. Het gouden randje van de ochtendstond deed me weinig. Ik draaide me liever nog eens om, en nog eens en ach ja waarom niet, nog eens. Maar kijk, een mens kan veranderen. Ondertussen vier ik het vroege ontwaken. Het huis is stil, ik ben alleen en ik kijk hoe de nacht zachtjes in de dag overgaat. Heel soms ben ik een bevoorrechte getuige van het blauwe uur, een kortstondig maar adembenemend natuurfenomeen net voor zonsopgang waarbij de lucht en de omgeving donkerblauw kleuren. Het voelt alsof de natuur mij woorden van een gracieus gedicht influistert.
Het blauwe uur is een uitnodiging om even helemaal niets te doen, niets te denken, niets te moeten. Het brengt een gevoel van vrijheid en geluk, datzelfde innige gevoel als op de eerste lentedag wanneer we de ramen opengooien om hoera! de lange winter uit te wuiven.
Tijdens de inauguratie van Joe Biden tot 46e president van de Verenigde Staten ging alle aandacht naar een jonge zwarte vrouw die met veel bravoure haar poëzie declameerde. Het optreden van Amanda Gorman doet denken aan wat in kunsttermen spoken word (gesproken woord) wordt genoemd. Spoken word is voordrachtkunst waarbij de kwaliteit van de performance even belangrijk is als de woorden zelf. Het is niet zomaar een geschreven gedicht op doorleefde wijze brengen, zoals ‘klassieke’ dichters op poëziehappenings doen. Neen, bij spoken word zijn de woorden – of het nu poëzie, kortverhaal, speech, proza of een mengeling is – uitdrukkelijk bedoeld om uitgesproken te worden, om luid te weerklinken, om gehoord te worden. En of de wereld Amanda Gorman heeft gehoord!
Amanda Gorman, de inauguratiedichteres
Een bijzondere stijl binnen spoken word is poetry slam, ook slam poetry genoemd (letterlijk: poëzieslag). Toegegeven, er is geen strakke definitie van poetry slam en de scheidslijnen met andere vormen van spoken word zijn flou. Poetry slam ontstond meer dan drie decennia geleden in de Verenigde Staten als voordrachtwedstrijd om poëzie op interactieve wijze dichter bij het publiek te brengen. Het wedstrijdelement blijft belangrijk – zo is er een Belgisch, Europees en wereldkampioenschap poetry slam -, maar ondertussen is het tot een volwaardig medium binnen literatuur en podiumkunsten uitgegroeid. Er is een levendige poetry slam scene in Vlaanderen, die nog meer weerklank bij bredere literaire kringen, culturele instellingen en leerkrachten mag krijgen. Deze dichtkunst kan in het bijzonder jongeren aanspreken, want het is spelen met taal en een dynamische, expressieve en wervende manier om zich te uiten en uit te spreken. Poetry slam is dikwijls (maar niet noodzakelijk) persoonlijk en maatschappijkritisch. De performers zijn doorgaans ook jong; en intonatie, ritme en lichaamstaal doen aan de muziekstijlen rap en hiphop denken. Critici daarentegen vinden het lawaaierig en schreeuwerig. Ongetwijfeld zal dat weleens het geval zijn, maar ach, in alle kamers van de literatuur wonen wel wat schreeuwers en lawaaimakers, niet? Bovenal kan poetry slam vanuit maatschappelijk oogpunt als representatief en meerstemmig beschouwd worden, want populaire ‘slammers’ of ‘slam poets’ in Vlaanderen, bijvoorbeeld Carmien Michels, Hind Eljadid, Antwerps stadsdichter Seckou Ouologuem en Lizette Ma Neza, hebben uiteenlopende culturele achtergronden. Deze jonge woordkunstenaars vertegenwoordigen het diverse Vlaanderen van vandaag. Zij zijn als vensters, waardoor de ene toehoorder veel verder kan kijken en reiken dan de eigen wereld; en tegelijkertijd zijn zij ook als spiegels, waarin de andere luisteraar zichzelf kan herkennen. Of zoals Lizette Ma Neza, zelf van Rwandese afkomst, in haar ode aan Amanda Gorman zei:
En ik zag, ik zag
Wat jij ook zag
In het meisje met haar gele jas
Mezelf
Lizette Ma Neza brengt haar hele gedicht in deze video. Neem op deze Gedichtendag even de tijd om naar haar te luisteren.
In het kader van de Gedichtendag en Poëzieweek (28/1 – 3/2/2021)
Inderdaad, deze blogpost is gelardeerd met Engelse woorden. Niets aan te doen, dit zijn nu eenmaal de gebezigde termen.
De weergoden lijken het nog niet te beseffen, maar de winter is wel degelijk begonnen. Tijd voor een nieuw seizoenskaramelleke, ditmaal van Reine De Pelseneer, auteur van de gedichtenbundel Ahoy!.
We hebben land op zee gewonnen. We hebben de loop van rivieren verlegd. We hebben bergtoppen bedwongen. Toch blijven we nietige mensen in het grotere geheel. Tegen de kracht van de natuur vermogen we soms helemaal niets. Dit streepje poëzie maakt het nog eens duidelijk. Misschien niet het beste herfstgedicht, maar wel een mooi beeld:
De zomervakantie staat voor de deur en de grenzen zijn opnieuw open. We kunnen dan toch onze koffers pakken, en dat is voor velen een grote opluchting. Sommigen beschouwen reizen als een grondrecht. Maar hoelang al kunnen wij met z’n allen eropuit trekken, puur ter vermaak en ontspanning? Vijftig, zestig jaar misschien en het is vooral een vrijheid voor mensen uit het Westen. Reizen is een groot voorrecht, laten we dat niet vergeten.
Thuis, vlakbij of wat verder, overal zijn mooie werelden – als we dat kunnen zien tenminste … Fijne zomer!
Werelden in mijn hoofd
Ik reis graag naar vreemde landen En onthoud dan hoe het was Want al die landschappen en beelden komen dagelijks nog van pas.
Zo heb ik in mijn hoofd Een woeste grillige woestijn Waar ik naar toe kan gaan Als ik alleen wil zijn.
Ik heb een berg Vanwaar ik ver kan kijken Naar ’t verleden of naar dingen Die ik ooit nog wil bereiken.
Ik heb een grot Met lange donkere gangen Waar ik naar toe ga met een wens Of een geheim verlangen.
Ik heb een wilde zee, Daar duik ik soms in onder Dan laat ik me verrassen Dan zwem ik in een wonder.
Ik heb zoveel in mijn hoofd Er komen dagelijks werelden bij Waar niemand ooit geweest is: Die zijn alleen van mij.
Terwijl wij ons op onszelf terugplooien ontwaakt de natuur om ons heen. De lente glimlacht naar ons. Zoals elk jaar. De knoppen breken, sierlijke narcissen lokken ons uitnodigend, Japanse kerselaars bloeien uitbundig. Dieren maken zich klaar om te versieren en te verleiden. Het is een van die vele natuurwonderen dat zij elkaar ondanks grote afstanden toch telkens weten te vinden. Het gedicht van Kees Spiering over een ‘primitief’ telefoonspelletje lijkt me passend bij deze periode van opwindende kriebels. Fijne lente!
Met Andere Woorden Boekenblog 