Charisma.

Aan dat woord dacht ik spontaan tijdens het voorlezen van Liefde is niet voor lafaards. Een charismatisch boek – daar heb ik eigenlijk nog nooit van gehoord maar zou het dan niet kunnen? Want dit boek heeft íéts, heeft hét: een bijzondere gave, een aantrekkingskracht die niet onmiddellijk te duiden of te verklaren is. Charisma dus.

Op zich is het verhaal weinig opzienbarend: kleine Fred mist zijn vader die in de oorlog dient. En hij draagt een geheim met zich mee: hij is verliefd op Elsa, een bijzonder meisje uit zijn klas.

Maar werkelijk, wat een mooie, rijke taal! Het zijn zinnen die als de zachtste zijde aanvoelen. Vaak schuilen de mooiste beelden in eenvoud, in het ongekunstelde. Wel, auteur Ulf Stark is een meester van de eenvoud; met weinig woorden kan deze beeldhouwer de mooiste beelden creëeren. Geniet even mee van ons favoriete fragment: Ik liep naar de diepe kledingkast. De lamp deed ik niet aan. Ik liet wel de deur een eindje openstaan. Daarbinnen kon je de wind door een kier horen suizen. Op de grond zag ik papa’s dansschoenen, ze stonden klaar om precies op de maat over de vloer te glijden. Papa hoefde er alleen zijn voeten maar in te steken. Daarboven hing zijn nette pak, het was donkerblauw met dunne lichtgekleurde streepjes. En op de plank lag papa’s hoed te wachten op zijn met haarwater gladgekamde hoofd. Als ik in het halfdonker mijn ogen bijna dichtkneep was het net alsof hij daar echt helemaal stond. ‘Wil je een geheim horen?’ fluisterde ik. ‘Natuurlijk, kerel,’ suisde de papa-kier.

Een kleinood in de ware betekenis: klein van formaat maar groots van inhoud.

Vooruit dan, nog een laatste vooraleer jullie zelf het verhaal gaan lezen: Toen ik de volgende ochtend half rennend door de gang liep kreeg de directeur me te pakken. Ik was te laat. Ik had naar een bevroren goudvink op een tak staan kijken, terwijl ik over Elsa nadacht.

Heerlijk toch?

* Zinnen van zijde is een aparte rubriek, want soms zijn zinnen gewoon te mooi en te bijzonder om ze voor onszelf te houden.

Dit jaar staat de Jeugdboekenmaand in het teken van Vriendschap, in al haar facetten. Het aantal kinder -en jeugdboeken over dit onderwerp is haast eindeloos; dus selecteerde Iedereen Leest ook deze keer een keure aan recente titels. Toch vond ik tussen de boekentips niet echt wat ik wou voorlezen. Ik wachtte tot mij zachtjes een naam of een titel zou toegefluisterd worden. Tijdens één van mijn schemermomenten kwam het ineens heel duidelijk: het zou Toen mijn vader een struik werd van Joke Van Leeuwen worden.

Toen mijn vader een struik werd brengt het verhaal van Toda die tijdens de oorlog tussen de enen en de anderen op haar eentje naar haar moeder in een buurland probeert te vluchten, met alle obstakels en uitdagingen vandien. Het is een boek over vijandigheid, conflict, angst en ontheemding. Toch leek dit boek mij voor de Jeugdboekenmaand een vanzelfsprekende keuze.

Een aparte titel die de typische taal van Joke Van Leeuwen perfect illustreert.                   @ Joke Van Leeuwen, Uitgeverij Querido

Dit verhaal nodigt immers uit tot voorlezen, om elk woord, elke zin, elke observatie van Joke Van Leeuwen met aandacht te kunnen proeven. Want het fragment dat ik in de jeugdbibliotheek voorlas, toont juist de dubbelzinnigheid van vriendelijkheid en de pijnlijke realiteit wanneer de maskers vallen. Deze passage hoort voor mij tot de meest scherpzinnige beschrijvingen uit haar oeuvre. In een bedrieglijk eenvoudige taal zegt ze (zoals steeds) net bijzonder veel. (Vreemd genoeg komt net dit fragment in de verfilming niet tot zijn recht.) En of het verhaal de kinderen raakte!

In een tijdelijke opvangplaats krijgen Toda en de andere vluchtelingenkinderen bezoek van lokale moeders en hun kroost. “Omdat ze het zo moeilijk hebben” krijgt elk kind van hen een speelgoedje als cadeautje. Hoe vriendelijk, denk je dan. Al gauw blijkt dat schijn bedriegt: het speelgoed is oud en versleten en wordt met frisse tegenzin afgestaan, de moeders eisen dat de “dankjewel” luíder, béter, opréchter moet. En dan durft een meisje voorzichtig te zeggen dat ze haar geschenkje eigenlijk niet zo mooi vindt. Wát?!? Er ontstaat groot tumult, er wordt geduwd, getrokken, gestompt. ” ‘Ondankbare kinderen, ‘ bromde een moeder, voor ze als laatste de deur achter zich dichttrok. ‘Ga maar liever terug naar waar jullie vandaan komen.’ Ik zat op mijn bed en keek de zaal in. Ja, dacht ik, ik zou heel graag teruggaan naar waar ik vandaan kom. Maar dat kan niet.” Met deze zin sloot ik het voorleesmoment af. Wat volgde was een lange stilte.

(In het kader van de Jeugboekenmaand, 1 – 31 maart 2019)