Ik kan het niet verbloemen: Vlaanderen is het kneusje van de klas.

Nu ja, toch wat leesvaardigheid (begrijpend lezen) en leesmotivatie/leesplezier betreft. Ik schreef al eerder dat we op desbetreffende internationale rankings flink naar beneden tuimelden, in die mate zelfs dat het zeer verontrustend te noemen is. De Vlaamse overheid lanceert nu samen met een aantal relevante partners een heus Leesoffensief. Naar het succesvolle voorbeeld van Ierland werden vijftig concrete acties over maatschappelijke domeinen als onderwijs, cultuur en welzijn heen ontwikkeld. Leesvaardigheid staat immers niet op zich; het is essentieel voor alle andere schoolvakken en voor vaardigheden als mediawijsheid en kritisch denken.

De aankondiging van het Leesoffensief viel wat tussen de plooien van alle coronanieuws, dus licht ik graag enkele krachtlijnen van dit ambitieuze tienjarenplan toe. Vlaanderen wil binnen de tien jaar in de top vijf van landen met de beste leesvaardigheid staan. Dat deze steile klim niet onmogelijk is heeft Ierland bewezen. Het actieplan richt zich in eerste instantie tot zwakke lezers, niet-lezers en jonge kinderen die niet in een leesomgeving opgroeien. Nee, zij moeten niet per se fervente boekenwurmen worden maar op zijn minst moeten ze meer dan nu het geval is de kans krijgen om geprikkeld te worden, om de kracht van verhalen te ontdekken, om te ervaren dat lezen ook voor hen betekenisvol is. Bij deze kinderen wordt met andere woorden zo vroeg mogelijk de intrinsieke leesmotivatie en het leesplezier gestimuleerd. Zo wordt Boekstart – voor baby’s en peuters en hun ouders – naar de kleuters uitgebreid. Daarnaast wordt voorlezen belangrijker dan ooit; niet alleen op school, in de kinderopvang of thuis maar werkelijk overal, bijvoorbeeld ook in de jeugdbeweging. Natuurlijk krijgt ook het onderwijs bijzondere aandacht, met meer ondersteuning bij de ontwikkeling van een inspirerende leesomgeving en intensieve bijscholing en aanmoediging van leerkrachten (van alle vakken), kinderbegeleiders en vooral leraren-in-opleiding. Het Leesoffensief wil ook auteurs en (potentiële) lezers met elkaar in contact brengen, door bijvoorbeeld meer auteurslezingen op school. Het actieplan breidt voornamelijk bestaande initiatieven verder uit. En ja, de Vlaamse overheid voorziet hiervoor gelukkig extra middelen, twee miljoen euro om precies te zijn. (Ik heb geen idee of dit voor deze ambitieuze plannen voldoende is.)

Vreemd genoeg worden de oorzaken van de opmerkelijke Vlaamse achteruitgang (alweer) niét onderzocht. Hebben de concrete acties dan wel stevige fundamenten, zo vraag ik me toch af. Literatuuronderzoekers wijzen vaak naar de sterke digitalisering van de leefwereld van kinderen en jongeren als een van de belangrijkste oorzaken. Ongetwijfeld heeft de snelle en flitsende digitale media invloed op lang en geconcentreerd lezen (diep lezen) maar op zich is dit geen doorslaggevende verklaring voor de ondermaatse Vlaamse prestaties. Ook toplanden als Finland, Polen en Ierland zijn immers digitale samenlevingen; de hoofdoorzaken moeten dus ook elders liggen. Zou het bijvoorbeeld niet interessant zijn om de kwaliteit van ons leesonderwijs grondig door te lichten?

Hoe het ook zij, leesvaardigheid belangt ons allemaal aan. Ik juich het actieplan toe en verspreid dan ook graag het leesvirus. Doe jij ook mee?