Tijdens de inauguratie van Joe Biden tot 46e president van de Verenigde Staten ging alle aandacht naar een jonge zwarte vrouw die met veel bravoure haar poëzie declameerde. Het optreden van Amanda Gorman doet denken aan wat in kunsttermen spoken word (gesproken woord) wordt genoemd. Spoken word is voordrachtkunst waarbij de kwaliteit van de performance even belangrijk is als de woorden zelf. Het is niet zomaar een geschreven gedicht op doorleefde wijze brengen, zoals ‘klassieke’ dichters op poëziehappenings doen. Neen, bij spoken word zijn de woorden – of het nu poëzie, kortverhaal, speech, proza of een mengeling is – uitdrukkelijk bedoeld om uitgesproken te worden, om luid te weerklinken, om gehoord te worden. En of de wereld Amanda Gorman heeft gehoord!

Een bijzondere stijl binnen spoken word is poetry slam, ook slam poetry genoemd (letterlijk: poëzieslag). Toegegeven, er is geen strakke definitie van poetry slam en de scheidslijnen met andere vormen van spoken word zijn flou. Poetry slam ontstond meer dan drie decennia geleden in de Verenigde Staten als voordrachtwedstrijd om poëzie op interactieve wijze dichter bij het publiek te brengen. Het wedstrijdelement blijft belangrijk – zo is er een Belgisch, Europees en wereldkampioenschap poetry slam -, maar ondertussen is het tot een volwaardig medium binnen literatuur en podiumkunsten uitgegroeid. Er is een levendige poetry slam scene in Vlaanderen, die nog meer weerklank bij bredere literaire kringen, culturele instellingen en leerkrachten mag krijgen. Deze dichtkunst kan in het bijzonder jongeren aanspreken, want het is spelen met taal en een dynamische, expressieve en wervende manier om zich te uiten en uit te spreken. Poetry slam is dikwijls (maar niet noodzakelijk) persoonlijk en maatschappijkritisch. De performers zijn doorgaans ook jong; en intonatie, ritme en lichaamstaal doen aan de muziekstijlen rap en hiphop denken. Critici daarentegen vinden het lawaaierig en schreeuwerig. Ongetwijfeld zal dat weleens het geval zijn, maar ach, in alle kamers van de literatuur wonen wel wat schreeuwers en lawaaimakers, niet? Bovenal kan poetry slam vanuit maatschappelijk oogpunt als representatief en meerstemmig beschouwd worden, want populaire ‘slammers’ of ‘slam poets’ in Vlaanderen, bijvoorbeeld Carmien Michels, Hind Eljadid, Antwerps stadsdichter Seckou Ouologuem en Lizette Ma Neza, hebben uiteenlopende culturele achtergronden. Deze jonge woordkunstenaars vertegenwoordigen het diverse Vlaanderen van vandaag. Zij zijn als vensters, waardoor de ene toehoorder veel verder kan kijken en reiken dan de eigen wereld; en tegelijkertijd zijn zij ook als spiegels, waarin de andere luisteraar zichzelf kan herkennen. Of zoals Lizette Ma Neza, zelf van Rwandese afkomst, in haar ode aan Amanda Gorman zei:

En ik zag, ik zag

Wat jij ook zag

In het meisje met haar gele jas

Mezelf

Lizette Ma Neza brengt haar hele gedicht in deze video. Neem op deze Gedichtendag even de tijd om naar haar te luisteren.

In het kader van de Gedichtendag en Poëzieweek (28/1 – 3/2/2021)

Inderdaad, deze blogpost is gelardeerd met Engelse woorden. Niets aan te doen, dit zijn nu eenmaal de gebezigde termen.